Neolitik Çağ Nedir? Özellikleri, Başlangıcı-Bitişi ve Önemli Yerleşimler
İnsanlar bir milyon yılı aşkın avcı-toplayıcı ve göçebe yaşamdan sonra tarım yapmaya, hayvanları evcilleştirmeye ve sabit köyler kurmaya başladığı Neolitik Çağ, değişik aşamalardan geçerek 6 bin yıl gibi uzun bir süreye yayılmıştır. Neolitik (Yeni Taş / Cilalı Taş) Çağı olarak adlandırılan bu çağ yaklaşık M.Ö. 11.000–6000 arasındaki bir zaman dilimini kapsar.
Neolitik Çağ (Yeni Taş), yaklaşık MÖ 11.000–6000 arasında insan topluluklarının tarıma geçip hayvanları evcilleştirdiği, kalıcı köyler kurduğu ve çanak-çömlek ile mimaride büyük ilerlemelerin görüldüğü dönemdir. Avcı-toplayıcı yaşamdan yerleşik yaşama geçişin temel eşiğidir.
1. Giriş
↑ İçindekilerBu dönem yalnızca teknolojide önemli yeniliklerin çıkmasıyla değil, toplumun yaşam biçimi, hayata bakışı ve düzeninde de köklü değişikliklerin gerçekleştiği bir süreçtir. Bugünkü uygarlığın temelleri bu dönemde atılır. Uygarlık tarihinin en önemli dönüşümü olması bakımından Neolitik Çağ birçok araştırıcı tarafından "Neolitik Devrim" olarak da adlandırılır.
Neolitik Çağ ne zaman başladı, ne zaman bitti?
| Aşama | Tarih (yaklaşık) | Kısa açıklama |
|---|---|---|
| PPNA (Çanak Çömleksiz Neolitik A) | MÖ 10.000–8700 | Avcı-toplayıcıdan yerleşik yaşama geçiş; deneme tarımı. |
| PPNB (Çanak Çömleksiz Neolitik B) | MÖ 8700–7000 | Tarım/hayvancılık belirgin; mimaride dikdörtgen plan yaygınlaşır. |
| Çanak Çömlekli Neolitik | MÖ 7000–6000 | Seramik üretimi; işbölümü ve uzak mesafe değiş-tokuş artar. |
Neolitik Çağ özellikleri (özet)
- Yerleşik yaşam ve planlı konutlar (daireden dikdörtgene geçiş).
- Tarıma geçiş: buğday/arpanın evcilleştirilmesi; öğütme taşları.
- Hayvanların evcilleştirilmesi: koyun, keçi, domuz, sığır.
- Çanak-çömlek üretimi ve depolama.
- Ritüeller: ev içi gömüler, kafatası kültü, ana tanrıça figürinleri.
- Uzak mesafe değiş-tokuş: obsidiyen, deniz kabuğu, bakır.
2. Neolitik Devrim nedir?
↑ İçindekilerNeolitik Devrim, her yerde aynı zamanda ve aynı şekilde olmamıştır. Epi-Paleolitik topluluklar, Doğu Akdeniz, Kuzey Suriye ve Kuzey Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ile Doğu Anadolu’nun güney kısımlarında İÖ 11 bin yıllarından itibaren bu yeni yaşam biçimini geliştirmeye başlamışlardır...
Yasa ve İnsan: Hukukun Tarihi Üzerine
Çanak çömleksiz Neolitik (PPNA/PPNB) ve Çanak çömlekli Neolitik nedir?
↑ İçindekilerNeolitik Çağ, Çanak Çömleksiz Neolitik ve Çanak Çömlekli Neolitik olmak üzere ikiye ayrılır...
Neolitik Çağ’da tarımın ortaya çıkışı
↑ İçindekilerTarım, insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından biridir. Yerleşik yaşama geçişle birlikte yeni ekonomik ve sosyal sistemler ortaya çıkmıştır...
Antik Dönemde Şarapçılık ve İzmir
Neolitik Çağ’da hayvanların evcilleştirilmesi
↑ İçindekilerTarımın arkasından Neolitik Çağ’ın en önemli devrimlerinden biri hayvanların evcilleştirilmesidir...
6.Neolitik Çağ’da Çanak Çömlek Teknolojisi
Kilden kap kaçak yapımı, Neolitik Çağ’ın en önemli teknolojilerindendir...
7. Neolitik Çağ Konutları
↑ İçindekilerNeolitik’te köylerin etrafı surlarla çevrilirdi. Evler başlangıçta daire planlı iken daha sonra dikdörtgen planlı yapılara geçilmiştir...
Neolitik Çağ’da ölü gömme gelenekleri
↑ İçindekilerNeolitik Çağ’da ölüler genellikle evlerin tabanlarının altına çömelmiş şekilde gömülürdü...
Neolitik dini inançlar ve ritüeller
↑ İçindekilerNeolitik Çağ’da dini inançların en önemli yansımaları bereket tanrıçaları ve ana tanrıça figürleridir...
Harry Potter ve Türk Mitolojisi Arasındaki Bağ
Neolitik Çağ’da ticaret ve değiş-tokuş ağları
↑ İçindekilerNeolitik Dönem’de takas usulüyle obsidiyen, deniz kabukları ve bakır ticareti yapılmıştır...
11. Sonuç
↑ İçindekilerYüz binlerce yıl doğaya bağımlı yaşayan insanoğlu, Neolitik Çağ ile birlikte doğaya hükmetmeye başlamıştır. Tarım, hayvancılık, çanak çömlek, mimari, ölü gömme gelenekleri ve ticaretle birlikte uygarlığın temelleri atılmıştır.
Bugün modern toplumlarda bilim, sanat, spor, hukuk ve ekonomi alanlarında görülen pek çok gelişme, aslında Neolitik Dönem’in bu büyük dönüşüm sürecinin bir uzantısıdır. İstanbul’un olimpiyat adaylığı, İzmir’deki arkeolojik kazılar ya da kadınların spordaki yeri; hepsi bu antik mirasın günümüze yansımalarıdır.
Neolitik Çağ yerleşimleri (Anadolu ve çevresi)
| Yerleşim | Bölge | Dönem | Öne çıkan bulgular |
|---|---|---|---|
| Göbekli Tepe | Şanlıurfa | PPNA/PPNB | T-biçimli dikilitaşlar, anıtsal ritüel alanları. |
| Çayönü | Diyarbakır | PPNA/PPNB | Plan tipleri (ızgara, taş döşeli), erken metal işaretleri. |
| Nevali Çori | Adıyaman | PPNB | Kireçtaşı heykelcikler, tapınak planları. |
| Çatalhöyük | Konya | ÇÇ Neolitik | Duvar resimleri, ev içi gömüler, zengin seramik. |
| Hacılar | Burdur | Geç Neolitik | Boyalı seramik, yerleşim planı. |
Kaynaklar: M. Özbek (2010), M. Özdoğan (2002).
Çok çok teşekkür ediyorum.
YanıtlaSilNeolitik çağ ile ilgili çok faydalı bir yazı olmuş. Neolitik dönem nedir Neolitik dönem evreleri, neolitik dönem yaş şekli gibi konularda açıklayıcı ve bilgilendirici paylaşım için teşekkürler. Neolitik çağ ile ilgili wiki bile bu kadar ayrıntılı açıklamamış.
YanıtlaSil