Arkeoloji'ye Giris (Mimari Düzenler 3 )

Ana Sayfa › Arkeoloji › Aiol Düzeni & Korinth Sütun Başlığı

Aiol Düzeni ve Korinth Sütun Başlığı: Arkaik’ten Klasik’e Taçlanan Formlar

Aiol düzeni, İon düzeniyle çağdaş ortaya çıksa da rekabet edemeyerek tarih sahnesinden çekilen özgün bir başlık tipidir. Başlık oranları ve doğuya bakan karakteriyle Pers ve Mezopotamya etkilerini hatırlatır. Korinth başlığı ise geç 5. yüzyılda zengin akantus yapraklı bezemesiyle mimariye heykelsi bir derinlik katar. Aşağıda iki düzenin kökenini, biçimsel özelliklerini ve örneklerini net başlıklarla özetliyoruz.

İçindekiler

Aiol Düzeni Nedir? Biçim ve Etkiler: Doğu Kaynaklı İzler Görsel Örnekler (Aiol) Korinth Sütun Başlığı Korinth Düzeni ve İon ile İlişkisi İlgili Yazılar Sık Sorulan Sorular

Aiol Düzeni Nedir?

Aiol düzeni, İon düzeniyle aynı dönemde ortaya çıkmıştır ancak yaygınlaşma bakımından İon ile rekabet edememiştir. Başlık şeması İon’daki gibi çift volütlüdür; fakat yuvarlak yerine dikdörtgen formlu bir taçlanma gösterir. Bu biçim, Doğu Akdeniz etkilerini daha belirgin biçimde yansıtır.

Aiol düzeni başlığı: dikdörtgen formlu ve çift volütlü şema, doğulu örnekleri çağrıştırır.

Biçim ve Etkiler: Doğu Kaynaklı İzler

Aiol başlığının tepesindeki dikdörtgen taç, Pers saraylarındaki apadana sütunlarını akla getirir. Bazı örneklerde görülen “mantar” biçimli ara eleman, Mezopotamya kaide tiplerini anımsatır ve “geçiş elemanı” olarak yorumlanır. Aiol düzeninde sütun gövdeleri çoğu kez yivsiz, düz yüzlüdür. Bugün elimizde tam bir rekonstrüksiyon kurmaya yetecek sayıda sağlam örnek bulunmamaktadır.

Görsel Örnekler (Aiol)

Aiol düzeni başlığında yivsiz gövde tercihleri ve doğu etkileri belirgindir (temsili görsel).

Korinth Sütun Başlığı

Korinth başlığı, MÖ 5. yüzyıl sonlarında ilk kez Bassae’deki Apollon Epikurios Tapınağı’nda görünür. Mimarı İktinos’la ilişkilendirilse de buluş, çoğu kez heykeltıraş Kallimakhos’a atfedilir. Rivayete göre Kallimakhos, Kerameikos’taki bir mezarın başına konmuş sepeti saran akantus yapraklarından esinlenmiştir. Erken Korinth başlıklarında altta tek sıra akantus ve köşe sarmalları birleşerek merkezde çift spiral oluşturur.

Erken Korinth başlığı: tek sıra akantus yaprakları ve merkezde birleşen çift spiral.

Helenistik dönemde akantus yaprakları çift sıraya çıkar ve merkezdeki spiraller yerine tek bir yaprak belirir. İS 2. yüzyıla gelindiğinde üçüncü sıra akantus eklenir; köşelerden çıkan sarmallar merkezden yükselir. Bazı örneklerde son sıranın merkezinde eskiyi çağrıştıran çift spiral filiz dalı görülür.

Korinth Düzeni ve İon ile İlişkisi

Korinth düzeni, zengin işçilikli başlığı dışında plan ve oranlarda büyük ölçüde İon düzenine benzer. Bunun bir nedeni, ilk örneğin görüldüğü Bassae’de Korinth başlığının naos içinde yer alması ve kaide-gövde işçiliğinin İon yaklaşımını takip etmesidir. Bu nedenle Korinth düzeni çoğu yapıda İon sistemiyle birlikte yorumlanır.

İlgili Yazılar

Arkeoloji’ye Giriş (Mimari Düzenler 2)
Arkeoloji’ye Giriş (Mimari Düzenler)
Genel Seramik Kronolojisi

Sık Sorulan Sorular

Aiol başlığı İon’dan nasıl ayrılır? İkisi de çift volütlüdür; Aiol’de taç dikdörtgendir ve doğu etkileri daha güçlüdür. Sütun gövdeleri çoğunlukla yivsizdir.

Korinth başlığı neyi simgeler? Zengin akantus bezemesiyle bitkisel yaşamı ve bereketi çağrıştırır; geç klasik ve Roma mimarisinde yaygınlaşır.

Korinth düzeni neden İon’a benzer? Erken uygulamalar İon iç düzeniyle birlikte kullanıldığı için kaide-gövde oran ve işçiliği büyük ölçüde İon’u takip eder.