Header Ads


PHOKAIA(FOÇA) ANTİK KENTİ HAKKINDA BİLGİLER: Phokaia Antik Kenti Ziyaret Edilebilir mi?

Güncelleme 02.03.2017

Foça Ege Bölgesi'nde İzmir'e bağlı bir ilçedir. Kent, tarihsel, doğal ve kentsel değerlerin bir arada olduğu ender yerleşimlerden biridir; bu nedenle 1990 yılında "Özel Çevre Koruma Bölgesi" olarak ilan edildi. Aynı zamanda tüm kent 1993 yılından bu yana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alındı.


Günümüz Foça'sı havadan görünümü
Foça'daki arkeolojik kazılar üç dönem gösterir. Bilimsel nitelikteki ilk kazıları başlatan Fransız arkeolog Felix Sartiaux, 1913, 1914 ve 1920 yıllarında üç ayrı yıl çalıştı. Bu zamanda çeşitli dönemlere ait buluntular elde edildi. İkinci dönem kazılan Ord.Prof. Dr. Ekrem Akurgal başkanlığında 1952 yılından 1957 yılma kadar kesintisiz sürdü. Kazılar 1970 yılına kadar aralıklarla devam etti. Bu dönem kazıları genellikle yanmada üzerinde yapıldı. Bu kazılar sırasında Phokaia'nın Arkaik dönem katmanının bir bölümü (İ.Ö. 6. ve 7. yüzyıl yerleşmesi) ile Athena Tapınağı'na ait buluntular ortaya çıkarıldı.Uzun bir aradan sonra Foça'daki arkeolojik kazılar 1989 yılında yeniden gündeme geldi. O tarihten bu yana her yıl Phokaia'da arkeolojik kazı çalışmaları Prof.Dr Ömer Özyiğit başkanlığında sürdürülüyor.

Son dönem kazıları sırasında kentin ilk kez İ.Ö.III.bin yıllarında, İlk Bronz Çağında kurulduğu, antik kaynakların tersine Aiollerin ve Ionların daha sonra bu kente gelerek yerleştikleri anlaşıldı.

Foça Ege Bölgesi'nde İzmir'e bağlı bir ilçedir. İzmir (Symrna) yazımızda İzmir hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz. Kent, tarihsel, doğal ve kentsel değerlerin bir arada olduğu ender yerleşimlerden biridir; bu nedenle 1990 yılında "Özel Çevre Koruma Bölgesi" olarak ilan edildi. Aynı zamanda tüm kent 1993 yılından bu yana Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alındı.

Phokaia antik kentinin İ.Ö.6.yüzyılın başlarında dünyanın en büyük kenti olduğu son dönem kazıları sırasında anlaşıldı. Phokaia, bugünkü Batı Uygarlığı'nı kuran Ionların da en büyük kentiydi.

Ünlü 50 kürekçili gemileriyle denizlere açılarak İspanya'da Emporion (Ampurias), Fransa'da Massalia (Marsilya), İtalya'da Eleia (Velia), Korsika'da Alalia, Midilli Adası'nda Metymna, Marmara Denizi kıyılarında Lampsakos (Lapseki), Karadeniz kıyılarında Amisos (Samsun) gibi koloni kentleri kurdular.


Phokaia altın-gümüş karışımı elektron sikkeyi basan ilk kentlerden biriydi. 

Bu sikkelerin üzerinde fok betiminin yanı sıra griffon betimleri de bulunuyordu; ancak griffon betimlerinin Arkaik dönemden Roma dönemi içlerine kadar fokun üstüne çıkarak bütün Phokaia sikkelerinde yer aldığı görülür.
Böylelikle Phokaia'nın adını aldığı fokun yanı sıra griffonun da kentin asıl sembolü olduğu özellikle 2005 yılı kazılan sırasında anlaşıldı. Athena Tapınağı'nda yapılan 2005 yılı kazılarında tapınağın duvarlarının griffon ve at protom (önden görünüş) heykelleriyle süslü olduğu ortaya konuldu. Griffon Doğu Uygarlıkları'ndan alınan kartal başlı, at veya eşek kulaklı mitolojik koruyucu bir yaratıktı. Öte yandan kentin baş tanrıçası, Athena aynı zamanda atları eğiten ve onlara egemen olan bir tanrıça olarak bilinir.

2002 yılında Phokaia İlk Yerleşim Alanı'nda yapılan kazılarda dünyanın en eski demirci atölyesi gün ışığına çıkarıldı. İ.Ö. 11 .yüzyıla ait olan bu atölyede çok sayıda demirci ocakları ve demir cürufları ele geçti.

Anadolu'da Ionlara ait bilinen en eski iki oval ev, 2001-2002 yıllan kazıları sırasında bulundu. Erken Protogeometrik döneme ait İ.Ö. 10.yüzyıl başından olan bu iki oval ev, tam plan verecek biçimde ele geçti.

Phokai Herodotos Duvarları

1991 yılı kazıları sırasında varlığı ilk kez ortaya konulan tiyatronun, Anadolu'nun bilinen en eski taş tiyatrosu olduğu anlaşıldı (İ.Ö.340-330).

Herodotos'un sözünü ettiği ünlü surlara ilişkin kent kapısında yapılan 1992 yılı kazılan, Perslerin saldırısıyla ilgili savaş delillerini de ortaya koydu. Tüf taşından dikdörtgen bloklarla yapılmış olan bu surlar, kentin arkasındaki kayalık tepelerden de geçiyordu.
Buradaki kayalık tepelerde sur yatak izleri hala görülür. Surların uzunluğu, 7-8 km.'ye varıyordu. Phokaia, kent duvarlarının bu uzunluğuyla İ.Ö.6.yüzyılın ilk yarısında dünyanın en büyük kentlerinden biriydi.

Kent kapısı da kazılar sırasında bulundu. 


Kent kapısının yanındaki surlar, dıştan payanda ile destekleniyordu. 4x5 m kare alanında olan bu kent kapısı içerisinde bulunanlar in situ olarak ortaya çıkarıldı. Kazılar sonucunda kapının savaş sonunda yandığı görüldü. Kapının tabanı üzerinde Perslere ait ok uçları, bir Lesbos tipi amphora, mancınık güllesi ve bunun yanı sıra insan ayak izleri ele geçti. Aynı zamanda kapının yanan ahşap yan direklerinin de kömürleşmiş kalıntıları da yine taban üzerinde bulundu. Bütün bunlardan kapının bir savaş sonucunda yanmış olduğu anlaşıldı. Persler tarafından atılmış mancınık güllesi, kent kapısının ortasında ele geçti. Bu mancınık güllesi, tarihi bilinen en eski mancınık güllesidir. Pers ok uçları, yine savaşın Phokaia'lılar ve Persler arasında geçtiğini gösterir. Lesbos tipi amphora ise, savaşın hangi tarihte olduğunu bize anlatır. İ.Ö. 6.yüzyılın ortasına ait olan bu amphora, İ.Ö. 546 yılındaki Pers saldırısını ortaya koyuyor. Kent kapısı yanınca ortaya çıkan yangını söndürmek için amphoralarla çok miktarda su atılmış, toprak taban çamur haline gelmiş ve insan ayak izlerinin günümüze iletilmesine neden olmuştu. Kent kapısı tabanının üzerinde ele geçen mancınık güllesinin dünyada bilinen en eski mancınık güllesi olduğu saptandı (İ.Ö.546).


Pers Mezar Anıtı
Foça'ya 7 km uzaklıkta bulunan Pers Mezar Anıtı'nda yapılan çalışmalarda, anıtın Anadolu'da en eski Pers Mezar Anıtı olduğu ve İ.Ö.546 yılının ilk yarısında Sardes Savaşı'ndan hemen sonra Pers Kralı Kyros tarafından yaptırıldığı saptandı. LYKIA BÖLGESI MEZAR YAPILARI VE ÖLÜ GÖMME GELENEKLERI hakkında ki yazımız da ilginizi çekebilir.

Buna göre Pers, Lydia ve Ionia'lı ustaların ortak projesi olarak gerçekleştirilen bu mezar, olasılıkla Ksenephon'un " Kyropedia" adlı eserinde sözünü ettiği ve Sardes Savaşı'nda ölen Susa Kralı Abradatas ve güzel karısı Panthea için yapılmıştı. Bu anıt mezar, mono blok bir tüf kaya kütlesinin oyulmasıyla oluşturuldu. Bu eser, Perslere ait Ionia'daki tek ve Anadolu'daki en eski anıtsal yapıdır. Yapı Anadolu ve İran geleneğinde. Batı Anadolulu ve İranlı ustalar tarafından tasarlanarak oluşturuldu. Mono blok kaya kütlesinin alt bölümü anıtın ana gövdesidir. Üst bölümü ise kübik bir biçimdedir. Ana gövdeden üstündeki kübik bölüme dört basamakla geçilir. Yapının çatısı ise, üç basamaktan oluşur. Ön yüzde sahte kapı bulunur. Sahte kapı bir cenaze motifidir. Anadolu'da Roma döneminde oldukça yaygındır. Mezarın sembolik bir girişidir, genellikle yaşamdan ölüme geçiş olarak yorumlanır. Mezarın gerçek kapısı batıdadır. Bu kapı giriş odası ve mezar odasına açılır. Mezar odasının sonunda döşemeye oyulmuş mezar yer alır. Bu odaların duvarlarında herhangi bir süsleme bulunmaz. 

The first natives of Ancient Phokaia settling in the place of today's Old Foça are known as the immigrants who came from Phokis environs in Greece.
Phokaia which had two ports had grown in a short time and became one of the most important port cities of ancient periods.
The city lost strength during the Persian rule in West Anatolia and could only join the Ionian Revolt in 500-494 B.C. with three ships. Afterwards the city maintained it's free status, however the damage that the Persians caused was so great that Phokaia never regained its original magnificence.


Ceren ÖZKESEN*
KAYNAKÇA

Abbréviations bibliographiques:

Akurgal's Excavations "Recent Work at Phokaia in the Light of Akurgal's Excavations" Anadolu/Anatolia

25,2003, Ankara 2004, 109-127. KST Kazı Sonuçlan Toplantısı. T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel

Müdürlüğü (Maintenant Kültür Varlıklan ve Müzeler Genel Müdürlüğü). La Fondation Phoc?e et La Fondation de Marseille, Musée de Marseille, 1995.

Les Cultes " Les sanctuaires de Phocée à la lumières des dernières fouilles ", Les Cultes des cités

phocéennes, Etudes massaliètes 6, 2000 (avec A.Erdoğan), 11-23. RÉA Revue des Études Anciennes.

TürkAD Türk Arkeoloji Dergisi. T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü

(Maintenant Kültür Varlıklan ve Müzeler Genel Müdürlüğü).

M.F. Sartiaux, "Note sur l'exploration de l'ancienne Phoc?e", Communication lue à l'Académie des Inscriptions et Belles Letters, 1914, 6-13; De la Nouvelle à l'ancienne Phoc?e, Paris 1914. "Nouvelles recherches sur le site de Phoc?e", Comptes Rendus Acad. Inscr. Et Belles Letters, 1921, 119-129; Eski Foça. Foça Tarihi'ne Bir Bakış, Ege Turizm Cemiyeti Yaymlan: 6, İzmir 1952; E. Langlotz, "F. Sartiaux Phokaia-Karte", AA (1976), 480-481, Abb., 2.; M.Morel-Deledalle, "Félix Sartiaux et Phocée", La Fondation, 11-18.

A.Hermary, " Nouveaux documents sur les fouilles de Félix Sartiaux à Phocée (1913,1914 et 1920) ", Archéologie dans l'empire otoman autour de 1900: Entre politique, économie et science, 2004, 245-265, Fig.1-12.

E. Akurgal, "Foça Kazılan ve Kyme Sondajlan-Les Fouilles de Phoc?e et les sondages de Kymé", TürkAD 6.1, 1956, 13-24; "Foça Kazılan ve Kyme Sondajlan", Anatolia 1, 1956, 33-40; "Foça

ÖZYİĞİT, Ömer 2009, Phokai Kazılan Arşivi




Hiç yorum yok

www.arkeoloji.biz. Blogger tarafından desteklenmektedir.