ARKEOLOJİ İLE İLGİLİ KİTAP TANITIMI: Sikkeler Işığında Antik Kentler

Sizlere fırsat buldukça kitap tanıtımıları yapmaya çalışacağız. "Sikkeler Işığında Antik Kentler" kitabı A.Özkan Arıkantürk tarafından hazırlanmış ve Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları olarak Nisan 2022 tarihinde yayınlanmıştır. 

Kitabın amacı koleksiyonlarında kayıtlı bulunan sikkeler ışığında, Troas, Mysia ve Aiolis Bölgelerinde sikke basarak ürettiği bilinen 70 adet antik kentin coğrafi konumlarının ve tarihi süreç içerisindeki yerlerinin anlatılmasıdır. 

 A.Özkan Arıkantürk
"Sikkeler Işığında Antik Kentler" kitabı ile birlikte foto:Nedim ATİLLA - Sikkeler ışığında antik kentler (egedesonsoz.com)

ÖNSÖZ 

Sahip olduğu verimli topraklar, jeopolitik konumu, ılıman iklimi, insanları kucaklamaya hazır doğasıyla Anadolu, çağlar boyunca sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Anadolu'nun sayılan sifatlan layıkıyla hak eden bölümlerinden birisine de bugün "Kuzeybatı Anadolu" adını veriyoruz. Kuzey Ege'nin bereketli topraklarını barındıran ve özellikle Avrupa Kıtası'na geçmenin temel yollarından birisi olan Çanakkale Boğaz'ına geçişi sağlayan Biga Yarımadası'nı da içerisinde barındıran bu bölge, antik dönemde Troas, Mysia ve Aiolis ismiyle anılmaktadır. Hani halk arasında bir tabir vardır "nereyi kazsan bir antik yerleşmeye rastlıyoruz" diye, işte bu tabiri en çok hak eden bölgelerden birisidir, Kuzeybatı Anadolu coğrafyası. Anadolu'nun sahip olduğu Yunan mitoslarının yarısına ev sahipliği yapmış olan tanrılara layık İda Dağı da, yine bu güzide bölgenin incilerindendir. Gerek kıyı kesimi ve gerekse de iç kesimi ile farklı güzellikler ve imkânlar sunan bu topraklar, çağlar boyu yoğun yerleşime ev sahipliği yapmış, nice filozoflar, sanatkârlar ve yöneticiler yetiştirmiştir. 

Antik dönemde, Anadolu farklı bölgelerle anılsa da o dönemde asıl olan kent devletleriydi. Aynı bölge içerisinde yer almalarına karşın bu kentlerin her birisi gerek iç ve gerekse de diş işlerinde tek başlarına kararlar alıyor ve özgürlüğün en önemli göstergesi olan kendi paralarını basıyorlardı. Kentin bir yerde özgürlük belirteci olan sikkeler üzerinde kullanılan semboller de, kentin o dönemine ait ekonomik ve toplumsal izlerini taşıyorlardı. Bu gizemli özellikleri ile de sikkeler her zaman koleksiyonerlerin merakını ve dikkatini çekmiştir. A. Özkan Arıkantürk özellikle yaşadığı bölgenin çevresindeki antik kentler tarafından basılan sikkelere ve bunların arkasında yatan ekonomik ve siyasi izlere ilgi duyan bilinçli bir koleksiyoner olarak ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bu bilinç yalnızca eserlerin toplanmasında değil, aynı zamanda koleksiyonunda yer alan sikkelerin üç cilt halinde "Sylloge Nummorum Graecorum" serisinden yayımlanmış olmasında da görülür. Koleksiyonundaki diğer eserler de çeşitli lisansüstü tezlere konu olarak vererek bilim dünyasına kazandıran Arıkantürk, "Sikkeler Işığında Antik Kentler" başlıklı bu popüler kitabıyla, koleksiyonunda yer alan, Troas, Mysia ve Aiolis bölgeleri anti kentlerine ait sikkeleri, ilgi duyan herkese ulaştırmayı hedefleyen takdire değer örnek bir çalışma gerçekleştirmiştir. Prof. Dr. Gürcan POLAT Kaynakça: "Sikkeler Işığında Antik Kentler"

Sylloge Nummorum Graecorum Nedir?

Sylloge Nummorum Graecorum, amacı İngiliz Adaları'ndaki kamu ve özel koleksiyonlarda Yunan sikkelerinin resimli kataloglarını yayınlamak olan bir İngiliz Akademisi Araştırma Projesidir. SNG, geleneksel, çok geniş "Yunan" tanımını, Akdeniz'in tüm eski uygarlıkları ve Roma hariç komşu bölgeler tarafından üretilen sikkeleri içerecek şekilde korumuştur, ancak genellikle 'Yunan İmparatorlukları' olarak bilinen Roma İl serisini içermektedir. Proje, 1931 yılında Kaptan E.G. Spencer-Churchill'in koleksiyonunun yayınlanmasıyla açıldı. Karşılıklı sayfalarda metin ve çizimlerle yeni ve ayırt edici bir format kullanıldı. Bu, yalnızca sınırlı metnin dahil edildiği, resimlerin önceki katalog türlerinden daha fazla öne çıktığı ve bir dereceye kadar metinsel açıklamaların yerini aldığı anlamına geliyordu. Bunun nedeni, SNG'nin birincil amacının çalışma için çok daha fazla materyal sağlamak olmasıdır. Bu format o zamandan beri korunmaktadır ve Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İsrail, İsveç, İsviçre ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere diğer birçok ülkede benzer projeler için Sylloge Nummorum Graecorum unvanıyla birlikte benimsenmiştir. Bugüne kadar, İngiliz SNG projesi birçok farklı kamu ve özel koleksiyondan 30'dan fazla fasikül yayınladı ve dünya çapında toplam 120 cildi aştı. Proje, Union Académique Internationale tarafından desteklenmektedir ve dünya çapındaki SNG faaliyetleri hakkındaki bilgiler artık Uluslararası Nümismatik Komisyonu tarafından koordine edilmektedir. SNG formatı, akademik çalışma için Yunan sikkelerinin kataloglanması için etkili bir şekilde standart haline gelmiştir ve diğer seriler için de benimsenmiştir, örneğin İngiliz Adaları Sikkelerinin Sylloge'u (SCBI).

İÇİNDEKİLER 

GERME, HADRIANOTHERA, IOLLA, KISTHENE, KYZIKOS, LAMPSAKOS, MILETOPOLIS, TROAS BÖLGESİ, ABYDOS, PARION, PERGAMON, AKHILLEION, ALEXANDRIA TROAS,  PERPERENE, ANTANDROS, ASSOS, PITANE, PLAKIA, PRIAPOS, AIOLEION, BİRYTİS, PROKONNESOS, DARDANOS, TEUTHRANIA, GARGARA, THEBE, GENTINOS, GERGIS, HAMAKSITOS, AIOLIS BÖLGESİ, AIGAI, ILIONAUTOKANE, KEBRENE, BOIONE, KOLONAI, ELAIA, LAMPONIA, LARISSA, TROAS,  GRYNEION, NEANDRIA, OPHRYNEION, KYME,  LARISA, PHRİKONIS, PIONIAMYRINA,  NEONTEIKHOS, SKAMANDRIA, SKEPSIS, SIGEION,  TEMNOS,  TİSNA, TENEDOS, LESBOS, THYMBRA, ZELEIA, ANTISSA,  MYSIA BÖLGESİ, EPHESOS, ADRAMYTTEION, METHYMNA, ASTYRA, MYTILENE, ATARNEUS,  CHALCIS, ATTAIA, ELEUTHERION, PYRRHA, PORDOSİLENE,  GAMBRION 

Antik dönem coğrafyacılarının sınırlarını belirttiği Troas, Aiolis ve Mysia bölgeleri, Kuzeybatı Anadolu'nun önemli bir bölümünü kapsamaktadır. Bu antik bölgeler günümüzde Çanakkale, İzmir ve Balıkesir illeri sınırları içerisinde yer almaktadır. 

Antik Çağın en bilinen şehirlerinden Troia'nın yıkılışından söz eden Homeros Destanları dışında çok az bilgiye sahip olduğumuz ve bu nedenle "Karanlık Çağ" diye isimlendirdiğimiz MÖ. 12. yüzyıl ile MO. 9. yüzyıllar arası dönemlerden sonra Ege Coğrafyasında hızlı bir kentleşme görmekteyiz. Yunanistan'dan gelen Aiol ve İon Boylarının özellikle kıyılardan başlattığı şehirleşme ve kolonizasyon hareketleri daha sonra bütün bölgeye yayılmış ve pek çok kent devleti kurulmuştur. 

Eski Yunan siyasal ve sosyal yaşamının en karakteristik örgütleniş biçimi "polis" adı verilen kent devletleridir. Bu devletlerde başlangıçta krallık olan yönetim biçimi daha sonraları aristokratların söz sahibi olduğu oligarşik yönetim biçimine dönüşmüştür. Kentin çevresin deki kırsal kesim ve Akropolis denilen kent merkezinde kamuya ait yönetim birimleri; Agora, Gimnasium, Tapınaklar gibi ortak alanlar bulunuyordu.

Kent devletinin ekonomik, siyasi ve askeri gücünün en önemli göstergelerinden biri de para basımıydı. Kentin bağımsızlığının en önemli simgesi olan bu sikkeler, arkeoloji çalışmalarının da vazgeçilmez malzemeleri arasındadır. Antik kentlerin yaşadığı tarihsel süreci açıklamakta bu sikkeler yardımcı olmaktadır.

Bu çalışmamızdaki amacımız; koleksiyonumuzdaki kayıtlı sikkeler üzerinden, Troas, Mysia ve Aiolis Bölgelerinde sikke bastıkları bilinen 70 antik kentin konumlarının ve tarihsel süreç içerisindeki yerlerinin anlatılmasıdır. 

Balıkesir İlimizin sınırları içerisinde antik dönemde sikke bastığı bilinen toplam 20 kentin var olduğunu biliyoruz. Bu kentlerden 14'ünün sikkeleri de Arıkantürk Koleksiyonunda yer almaktadır. Bu kitapta, Balıkesir'in antik kentleri ve sikkeleri de ayrı ayrı ele alınacaktır. 

Antik dönem yazarları, değişik nedenlerle bölgelerin sınırlarını farklı biçimde anlatmaktadır. Bu nedenle, bölgelere dahil kentlerin belirlenmesinde ortak bir metod olarak, önceki yıllarda yayınlanmış Grek Sikke Katalogları'nın (Sylloge Nummorum Graecorum) takip ettiği yol izlenmiştir. "Sikkeler Işığında Antik Kentler" s:10-11