ANITLARI KORUMA YOLLARI

ANITLAR ÜZERİNDE GÖRÜLEN BOZULMALAR

1. FİZİKİ BOZULMALAR:

Çok uzun yıllar boyunca hiçbir korunak olmadan bağımsız halde duran bu anıtlar, mevsimler ve gece - gündüz ısı farkından dolayı deformasyona uğramaktadır. Sıcaklar karşısında genleşen kayalar, aşın soğuklar nedeniyle dona maruz kalmakta ve yıpranmaya başlamaktadır. Bu da, anıtlar üstünde derin çatlaklar oluşmasına sebep olur. Yağmur sulannın yüzeyde akarken yaptığı aşındırıcı etki de, kolayca aşman tüf kayalara zarar vermektedir. Anıtlar üzerinde yer alan çatlaklara sızan bu yağmur sulan, anıtlara büyük oranda zarar vermektedir. Aynca bölgede esen sert rüzgarlar da, kolayca aşınabilen tüf kayalar üstüne inşa edilmiş anıtların üstünde yer alan bezemelere ve geometrik motiflere zarar vermektedir.

Birçok dil bilimcinin uzun süredir üzerindeki yazıları çözmeye çalıştığı Frigler'e ait 2 bin 500 bin yıllık Midas Anıtı, yer sarsıntıları, kimyasal yağmurlar ve kuş pislikleri nedeniyle günden güne tahrip oluyor.http://www.sondakika.com/haber-koruyabilsek-dunya-kultur-mirasi-listesine-2935756/

2. BİYOLOJİK BOZULMALAR:

Anıtlar üzerindeki biolojik bozulmalar, taş yüzeyinde bulunan mantar, yosun ve likenlerden meydana gelir. Bu gibi biyolojik zararlılar genellikle bulunduklan mekanın güneş görmeyen ve nemli kısımlanna konuşlanarak yayılırlar. Fakat, yapılan araştırmalar sonucunda bu zararlı maddelerin anıtlan yıprattıklan gibi, koruduklan da tespit edilmiştir. Örneğin; yosun olmayan bölgede yağmur suyu ve rüzgann bezemeleri daha fazla erittiği, yosun olan bölgede ise bezemenin daha iyi korunduğu tespit edilmiştir.

3. DEFİNE AVCILARI TARAFINDAN YAPILAN TAHRİBATLAR:

Anadolu, geçmişten günümüze bir çok insanın yaşadığı bir kültür mozaiğidir. İnsanlığın ortak mirası olan bu anıtlann gelecek kuşaklara aktarılması gerekmektedir. Fakat ülkemiz insanı, bu mirası korumak yerine onu tahrip etmektedir. Özellikle Phrygia Bölgesi'nde tahrip edilmemiş, zarar görmemiş kaya anıtı bulmak neredeyse imkansızdır. Bölgede yer alan Aslankaya Anıtı, Küçük Kapı Kaya Anıtı, Yılantaş Kaya Mezan gibi anıtlar, maalesef defineciler tarafından büyük oranda zarara uğratılmıştır.

ANITLARI KORUMA YOLLARI

1. Aktif Yöntemler:

Çevre koşullan düzeltilmeli, önlemler alınarak anıtlardaki bozulmalar azaltılmalıdır. Anıtlarda bulunan çatlaklar için düzenli olarak restorasyon çalışmalan yapılmalıdır. Çatlakların artmasına ve genişlemesine neden olan bitkiler ilaçlanarak temizlenmelidir.

Yapılacak restorasyon - konservasyon çalışmalannda kullanılacak malzemelin analizi yapılmalıdır. Bu analiz çalışmalan Arkeolog, Biolog, Kimyager, Jeolog, Mimar vb tarafından gerçekleştirilmelidir.

2. PasifYöntemler:

Anıtlan koruma adına, ahlaki kurallar ve felsefi temeller dikkate alınarak yasalar oluşturulmalıdır. Kaçak kazı yapanlar ve defineciler için daha sert tedbirler alınmalıdır.

Resmi makamlann ve üniversitelerin işbirliği ile belirli dönemlerde köyler ziyaret edilmeli, halk bilinçlendirilmen, broşürler hazırlanıp dağıtılmalı ve bu mirasın önemi vurgulanmalıdır.

KAYNAKÇA

Taciser SİVAS, Phrygler Ve Eskişehir Çevresindeki Phryg Vadileri'ne Genel Bir Bakış, Eslişehir, 2000

Lynn E. Roller, Friglerin Gizemli Uygarlığı, İstanbul, 2007

Taciser Sivas, Friglerin Gizemli Uygarlığı, İstanbul, 2007

Yusuf Polat, Afyon İli Köhnüş Vadisinde Bulunan Phryg Anıtlan Üzerinde Görülen Bozulmalar, Ankara, 2007

Taciser Sivas, National Geographic Türkiye, İstanbul, 2008

Susanna BerndtErsöz,Arkeo Atlas 5, İstanbul, 2006

¹ T. T Sivas, Phrygler ve Eskişehir Çevresindeki Phryg Vadileri'ne Genel Bir Bakış, s: 93

² Herodotos, Historia, çev. A.Erhat, İstanbul, 1973, VII, s:73

³ E. Haspels, The Highlands of Phrygia, 1971, s: 20